Hepatit halk arasında sarılık diye bilinen, çeşitli virüslerin yol açtığı, karaciğerin en önemli iltihabı bulaşıcı hastalığıdır. Hastalık bazen karaciğerde kalıcı hasara yol açabilir. Başlıca Hepatit A, B, ve C virüsleri ile meydana gelir. Son yıllarda karaciğer iltihabına yol açan Hepatit D, E, F, G ve GBV virüsleri tanımlanmıştır.
HASTALIK NASIL BULAŞIR?
Hepatit A virüsü mikroplu gıda ve içme suları ya da yüzme havuzlarından bulaşır.
Hepatit B ve C virüsü kanda taşınır ve kan yolu ile bulaşır. Hastalık özellikle; anneden bebeğe, cinsel yolla, kan nakli, enjeksiyon, akupuntur, dövme, steril olmayan aletlerle kulak delinmesi ve taşıyıcı kişilerin kanı ile temas sonucu bulaşabilir.
Hepatit D delta virüsünün bulaşması için Hepatit B virüsünün varlığı gereklidir ve bu virüs de B, C virüsleri gibi kan ve salgılarla bulaşır.
Hepatit E virüsü gebelerde ağır sarılığa yol açar. Bulaşma yolu Hepatit A virüsüne benzer.
Hepatite yol açan diğer virüslerde (Hepatit G vb) gerek kan yolu ve gerekse gıdalarla bulaşma bildirilmiştir.
Hastalık belirtileri nelerdir?
Bazı kişilerde hastalık belirtileri ortaya çıkmaz. Bu kişilerin bir kısmında geçmişte virüs bağışıklık sisteminde tanınıp yok edilerek hastalığa karşı kalıcı bir bağışıklık oluşur. Bu kişiler bulaştırıcı değildir. Hepatit B ve C virüslerinde hastalık belirtileri ortaya çıkmayan bir diğer grupta ise karaciğer harabiyeti olmasa da virüs yaşamaya devam eder ve bu kimseler virüsü çeşitli yollarla bulaştırabilir. Bu kişilere sessiz taşıyıcı denir. Taşıyıcıların her yıl % 2’si virüsü kanından temizleyip bağışık hale gelirken % 10 kadarında kronik hepatit ortaya çıkar. Bazı hastalarda ise hastalık halsizlik, iştahsızlık bulantı gibi yakınmalarla başlar, cilt ve gözlerde sararma, idrar renginde koyulaşma ortaya çıkar. Bulgular 3 hafta ile 2 ay arasında devam edebileceği gibi 6 aya kadarda uzayabilir. Bu bulgular çok şiddetli seyrederek karaciğer yetmezliğiyle ölüme sebep olabilir.
Hepatit A çocukluk çağında en sık görülen sarılık nedeni olup genellikle yukarıda sayılan belirtilerle hafif şekilde seyreder ve kronik hale gelmez.
Hepatit B de ise hastalar tamamen iyileşip bağışık hale gelebileceği gibi % 10 hastada hastalık kronik hale gelir ve bu hastaların bir kısmında hastalık siroza dönüşür. Bazı kronik hepatit ve sirozlu hastalarda uzun vadede karaciğer kanseri ortaya çıkabilir.
Hepatit C ile enfekte kişilerde de nadiren akut hastalık ortaya çıkar. Hastalık saptandığında genellikle kronikleşmiştir. Siroz ve kanser gelişimi riski C virüsü içinde geçerlidir. Belirti olmayan taşıyıcılar ve akut yada kronik hepatiti olanlar hastalığı bulaştırır.
Hastalık nasıl teşhis edilir?
Hastalık kan testleri ile tespit edilir. Karaciğer fonksiyonları değerlendirilip virüsün kandaki miktarını ve vücudun virüse bağışıklık cevabının olup olmadığını kanda yapılan incelemelerle belirlemek mümkündür. Bazı hastalarda kronik hastalığı saptamak için inceleme yapmak üzere karaciğerden iğne ile küçük bir parça alınması gerekebilir.
Hastalık nasıl tedavi edilir?
Hastalığın sarılıkla ortaya çıkan akut şeklinde kullanılan bir ilaç yoktur. Bu hastalarda istirahat ve destekleyici tedavi yapılır. Hepatit B ve Hepatit C de hastalık kronikleşirse interferon ve antiviral adı verilen ilaçlarla ile uzun süre tedavi gerekmektedir. Virüsün çoğalmasını baskılayan ve yavaşlatan çeşitli ilaçlar hasta ve hastalığın özelliklerine göre denenir. Tedavinin başlıca amacı karaciğer harabiyeti ve siroz gelişimini engelleyip virüsü ortadan kaldırmaktır.
Hastalık sırasında nasıl beslenmelidir?
Akut hepatit sırasında özel bir perhiz gerekli değildir. Ancak hastaların bulantısı olduğu için az yağlı yiyecekleri tercih ederler. Özellikle bol kalori alımı ve tatlı gıdalar yenmesi, katı bir yağ kısıtlaması gerekli değildir. Gıda ile protein alımının kısıtlanması ancak çok ağır karaciğer yetmezliği olan hastalar için gereklidir. Kronik hepatitli hastalar ve Hepatit B taşıyıcıları için perhiz gerekli değildir.
Yatak istirahati gerekli midir?
Akut hepatit sırasında hastalarda halsizlik olduğu için yatak istirahati gereklidir. Ancak kronik hepatitte çok ağır fizik strese maruz kalmamak koşulu ile normal günlük aktivitenin kısıtlanması gereksizdir.
Hastalıktan nasıl korunulur?
Hepatit A mikrobu için gıda ve içme sularının temizliği ve çevre koşullarının iyileştirilmesi en önemli önlemlerdir. Hepatit A aşısı ile hastalıktan korunmak mümkündür.
Hepatit B ve C virüslerinde kan nakli öncesinde tarama testleri ile kanların incelenmesi şarttır.
Diş çekimi, manikür, traş gibi işlemler sırasında oluşan bulaşmalar dikkate alınarak sterilizasyon koşullarına önem verilmelidir. Hepatit B toplumda % 10 a varan sıklıkta olduğu için en önemli korunma, aşı ile yapılan korunmadır. Hepatit C için henüz bir aşı geliştirilememiştir.